Ożywić archiwum

Twórczość The Wooster Group od wielu lat interesuje i inspiruje widzów na całym świecie. Grupa zaprezentowała kilka spektakli także w naszym kraju, ale – choć właśnie przy tych okazjach następowały wzmożone erupcje autorskich inicjatyw – publikacje odnoszące się do twórczości nowojorskich artystów często pojawiały się u nas także niezależnie od ich wizyt. Dotychczas były to jednak głównie recenzje, prezentacje i artykuły omawiające konkretne spektakle oraz szczegółowe aspekty związane z praktyką pracy w The Performing Garage. Choć ponad czterdziestoletnia historia różnorodnej działalności zespołu prowadzonego przez Elizabeth LeCompte znacząco wpłynęła na teatr w skali całego świata, na polskim rynku wydawniczym nie pojawiła się dotychczas monografia jego twórczości. Wydana właśnie w Linii Teatralnej korporacji Ha!art praca Andrew Quicka The Wooster Group. Brulion tylko częściowo uzupełnia tę lukę, skupiając się na pięciu przedstawieniach powstałych pomiędzy rokiem 1985 a 2002 (od Franka Della kuszenie Świętego Antoniego po To You, The Birdie! (Phèdre)).

Ograniczenie czasowe nie jest jedyną przyczyną, która każe traktować tę publikację jedynie jako fragmentaryczny materiał odnoszący się do dorobku grupy: uzupełnienie informacji na jej temat albo inspirację do prowadzenia dalszych, poszerzonych poszukiwań. Książka Quicka skomponowana została zgodnie ze specyficzną, kolażową poetyką fragmentu, o czym świadczy już jej podtytuł: Brulion. Autor skupił się na badaniu materiałów archiwalnych: notatek, szkiców, projektów scenograficznych, fotografii, taśm audio i wideo, a także materiałów cyfrowych, które – dosłownie lub w transkrypcjach – włączył do swojego opracowania. Zgodnie z przyjętym przez niego założeniem, miała być to „książka o pracy”, pozbawiona organizujących całość ram teoretycznych. Zestawienie części wykorzystujących różne poetyki, języki, różne media, świadczących o rozmaitych inspiracjach i praktykach twórczych, nie pozwala na łatwą, nieangażującą lekturę. Czytelnik zmuszony jest do uruchomienia własnej wyobraźni przestrzennej i dramaturgicznej, a czasem nawet – do inwencji o charakterze „detektywistycznym” i samodzielnego poszerzania pola obserwacji wielu z prezentowanych zjawisk.

Nietłumaczone i nieobjaśniane fotokopie (często odręcznych) notatek i szkiców, fragmenty scenariuszy (a nawet niektóre fotografie) nie zawsze są czytelne. Równocześnie jednak wszystkie te elementy pozwalają wprowadzić ciekawy walor, który innymi środkami byłoby zapewne trudno uzyskać: Quickowi udało się stworzyć reprezentację twórczej atmosfery technologicznego przełomu w granicach teatru multimedialnego w jego artystycznej kolebce – Nowym Jorku, w czasie rozpiętym pomiędzy erą wideo a erą cyfrową. Żmudne studiowanie przepastnego archiwum doprowadziło go do pytań na temat teatralnej dokumentacji, jej znaczenia i sposobów, w jaki może być traktowana. Badacz dochodzi do wniosku, że dokumentacja pracy The Wooster Group jest nie tylko świadectwem wszystkiego tego, co zostało stworzone, ale też istotnym elementem samego procesu artystycznej kreacji. Czy na podstawie dokumentów można zrekonstruować proces powstawania przedstawienia? To pytanie, choć trudne, nie pozwala na sformułowanie prostej odpowiedzi, o czym po lekturze Brulionu wiemy jeszcze lepiej niż wcześniej. Równocześnie jednak – jeśli tylko znajdziemy w sobie wystarczającą ilość chęci i determinacji – już samo podjęcie próby wspomnianej rekonstrukcji stać się może fascynującym wyzwaniem. Dzięki włączanym w strukturę książki tekstom wywiadów z najważniejszymi artystkami The Wooster Group (LeCompte i Kate Valk) i autorskim tekstom Quicka wypełnienie tego zadania leży także w możliwościach zwykłego, niekoniecznie fachowego i znającego twórczość nowojorskich artystów, czytelnika.