Jarmark perski: Artyści

Na Uniwersytecie ABC profesor X z zespołem przedstawi w najbliższy wtorek wyniki badań na temat rynku pracy artystów. Diagnoza specyfiki rynku pracy artystów będzie połączona z eksploracją doświadczeń międzynarodowych w monitorowaniu i analizie tego obszaru, w kontekście aplikacyjnego charakteru prowadzonych badań.

Gospodarka kreatywna jest współcześnie postrzegana jako obszar priorytetowy z punktu widzenia rozpoznanych tendencji rozwojowych, zgodnie z którymi kultura i jej przemysły zostały uznane za nowy obszar inwestowania, źródło kreatywności i innowacyjności. Rynek pracy artystów zaliczany jest do rynków czynników produkcji. Popyt na takim rynku ma charakter pochodny, czyli zależy od popytu na produkty, do wytworzenia których te czynniki są wykorzystywane. Wielkość popytu na rynku pracy artystów zależy między innymi od gotowości obywateli do uczestnictwa w życiu kulturalnym oraz od stopnia zaangażowania państwa w finansowanie „zbiorowej konsumpcji” dóbr kultury. Stąd rozbieżności pomiędzy stroną podażową a popytową rynku, powodujące tzw. turbulencje sektorowe, które mogą być jednak bilansowane przez instytucje publiczne, na przykład w formie ukierunkowanego mecenatu.

Celem polityki kulturalnej państwa jest oddziaływanie także po stronie podażowej rynku, m.in. poprzez pośrednie i bezpośrednie sposoby finansowania samych artystów i infrastruktury. Efektem tej ingerencji powinny być instytucje wspomagające funkcjonowanie wszystkich podmiotów rynku pracy jako sprawnego, dającego poczucie bezpieczeństwa systemu, zrozumiałego dla wszystkich jego uczestników, redukującego poczucie niepewności. Niepewność występuje na rynku tyleż po stronie popytowej (niepewność konsumentów kultury co do jakości i wartości nabywanych produktów lub usług), jak i podażowej (niepewność producentów kultury co do sensu własnej aktywności w tym obszarze, jakości własnej oferty oraz skali potencjalnego popytu). Redukcja tej niepewności to pole działania instytucji, których zadaniem jest systemowe zmniejszanie niepewności dla ludzkich interakcji.

Te instytucje spowodują, że rynek będzie niedoskonały, ale ta niedoskonałość działać powinna na korzyść wszystkich uczestników rynku. Rynek pracy artystów to bowiem rynek nabywcy, który w sytuacji braku obiektywnych kryteriów dzieła artystycznego często nie jest w stanie odróżnić produktu będącego wyłącznie efektem skutecznego marketingu od dzieła utalentowanego artysty. Cechą charakterystyczną podażowej strony rynku jest niski stopień substytucji talentów i umiejętności artystów ze strony technologii, ale też, z tych samych powodów, artyści mają ograniczone możliwości (i gotowość) podejmowania pracy w innych branżach.

Artyści świadczą pracę często niezależnie od poziomu wynagrodzenia, ale też w sytuacji wyjątkowo utalentowanych (albo skutecznie wypromowanych) artystów mogą występować ekstremalnie wysokie wynagrodzenia. Jest to rynek, na którym dochody są niepewne i nieregularne, choć mogą osiągać bardzo wysoki pułap. 63% badanych artystów oceniało źle i bardzo źle wsparcie ze strony państwa dla artystów. Sukces zawodowy nie zawsze gwarantuje osiągnięcie wysokiego poziomu stabilizacji finansowej. W Europie, w tym także na rynku polskim, dominują pozaetatowe formy zatrudnienia. Zaobserwować można wyraźne luki w polityce rządowej odnoszące się zarówno do kwestii podażowych (szkolnictwo artystyczne), jak i popytowych (skala wsparcia bezpośredniego dla artystów, ulgi podatkowe, poziom edukacji kulturalnej).

Podczas konferencji profesor Y zreferuje rozwiązania stosowane na rynku chińskim, gdzie artyści są subsydiowani przez państwo w formie pracy etatowej, ewaluowanej przez urzędników na podstawie kryteriów wypracowanych na gruncie zgodności z priorytetowymi celami państwa. Redukcja niestabilności w wymiarze bytowym jest powiązana z redukcją niepewności artystów co do sensu podejmowania pracy na tym polu i jakości własnej oferty, a także popytu, stabilizowanego przez systemowe bodźce ekonomiczne i organizacyjne.

Prezentacja badań będzie skonkludowana projektem systemu wsparcia umożliwiającego działanie stabilnego rynku pracy artystów w Polsce, adekwatnego do potrzeb rodzimego środowiska artystycznego oraz zapotrzebowania na produkcje kreatywnego sektora gospodarki. Zapotrzebowanie to powinno uwzględniać średnioroczną dynamikę wzrostu innych sektorów, a także prognozy wahań popytu uwarunkowanych przyrostem siły nabywczej poszczególnych segmentów rynku dóbr kultury i takie zaprojektowanie systemowych rozwiązań na rynku pracy artystów, które uczynią jego funkcjonowanie profesjonalnym i przyjaznym dla samych twórców.

Spotkanie naukowców zakończy krótki referat profesora Z. Omówi on wizerunkowe oraz popytowo-podażowe zagrożenia dla rynku artystycznego ze strony nieuczciwych przedsiębiorców, którzy w celu uzyskania korzyści podatkowych (traktowanie umów zlecenia jako umów o dzieło) tak konstruują zapisy umów, by zawrzeć w nich określenia wskazujące efekt, a nie wykonywanie czynności: zamiast „malowania” żądają „wymalowania”, zamiast „sprzątania” – „wysprzątania”, a zamiast „odkurzania” – „wyodkurzania”.
Takim działaniom należy położyć kres, odróżniając ustawowo prawdziwych artystów od pseudoartystów.