Najlepszy, najlepsza, najlepsi w sezonie 2024/2025

Michał Centkowski („Vogue Polska”, „Przegląd”)

Przedstawienie: Sceny z życia małżeńskiego, reż. Katarzyna Minkowska, Narodowy Stary Teatr w Krakowie

Teatr: Narodowy Stary Teatr w Krakowie

Nowy tekst wystawiony na polskich scenach: –

Reżyseria: Krystian Lada, Elegia, Brahms, Opera Rara Kraków

Występ / rola kobieca: Anita Jancia, Iwona, księżniczka Burgunda, Teatr Polski w Bielsku-Białej

Występ / rola męska: Juliusz Chrząstowski jako Johan, Sceny z życia małżeńskiego, Narodowy Stary Teatr w Krakowie

Dramaturgia: –

Scenografia: Justyna Elminowska, Skóra po dziadku, Teatr im. S. Żeromskiego w Kielcach / Teatr Łaźnia Nowa w Krakowie

Kostiumy: Krystian Szymczak, Iwona, księżniczka Burgunda, Teatr Polski w Bielsku-Białej

Reżyseria światła: Aleksandr Prowalinski, Elegia. Brahms, Opera Rara Kraków

Choreografia: Wojciech Grudziński, Elegia. Brahms, Opera Rara Kraków

Muzyka / reżyseria dźwięku: Enchanted Hunters (Magdalena Gajdzica, Małgorzata Penkalla), Orfeusz, TR Warszawa

Książka o teatrze: Beata Guczalska, Konrad Swinarski. Biografia ukryta, Wydawnictwo Literackie

Nadzieja: Na uchwalenie ustawy o statusie artysty. Nieustająca.

Skandal sezonu: Świętokrzyska marszałkini Janik nieuznająca wyników legalnego, transparentnego i merytorycznego konkursu na dyrektora Teatru im. S. Żeromskiego w Kielcach.

Piotr Dobrowolski („Czas Kultury”, „CzasKultury.pl”)

Przedstawienie: Kobieta samotna, reż. Anna Smolar, Teatr Powszechny w Warszawie. Przedstawienie, które w zakończonym właśnie sezonie, raczej nieobfitującym w wybitne premiery, nie miało większej konkurencji. Jego atutem jest połączenie oryginalnej, autorskiej, niestroniącej od aktualnych tematów (co jest znakiem rozpoznawczym wielu spektakli Smolar) adaptacji opartej na motywach filmu Agnieszki Holland i scenariuszu Natalii Fiedorczuk i Smolar, świetnej dramaturgii i konsekwentnej, przemyślanej reżyserii oraz znakomitej pracy całego zaangażowanego zespołu aktorskiego.

Teatr: Teatr im. S. Jaracza w Olsztynie. Już w drugim sezonie dyrekcji Pawła Dobrowolskiego (zbieżność nazwisk przypadkowa) olsztyński teatr imponuje dorobkiem dużo większym niż większość dramatycznych scen repertuarowych w kraju. Ważne premiery zrealizowały tu najciekawsze reżyserki i reżyserzy młodszego i średniego pokolenia (m.in. Weronika Szczawińska, Jędrzej Piaskowski, Tomasz Fryzeł, Pamela Leończyk, Agnieszka Jakimiak i Mateusz Atman), a jakość kolejnych produkcji służy wzmocnieniu zespołu artystycznego. Nie bez znaczenia jest też fakt, że olsztyński teatr nie zaniedbuje oferty edukacyjnej i kontaktu z lokalną publicznością, prowadzi studium aktorskie, a także prezentuje swoje spektakle poza siedzibą, w niedysponujących stałymi scenami ośrodkach regionu.

Nowy tekst wystawiony na polskich scenach: Radosław B. Maciąg, Tęsknię za domem, Teatr Powszechny w Radomiu. Choć w tym sezonie, w druku lub wśród laureatów i finalistów konkursów dramaturgicznych pojawiło się więcej wartych uwagi tekstów dramatycznych, warunek wystawienia skłania mnie do wskazania dramatu Maciąga. To alternatywne wcielenie ludowej historii Polski, prezentowanej w wersji współczesnej i aktualnej opowieści o awansie, wstydzie, trosce, klasowości, uzależnieniu i marzeniach o ojcu jak z opowiadań Bruno Schulza, które nigdy się nie spełnią.

Reżyseria: Łukasz Twarkowski, Quanta w Litewskim Narodowym Teatrze Dramatycznym w Wilnie, spektakl prezentowany podczas zeszłorocznej edycji Międzynarodowego Festiwalu Teatralnego Boska Komedia i koprodukowany przez ten festiwal. Reżyseria doskonale łącząca technikę filmową i teatralną w sposób, który – niwelując niedostatki dramaturgiczne – znakomicie podkreśla stany emocjonalne postaci, fabularyzuje temat światów możliwych i łączy perspektywy nauki i sztuki.

Występ / rola kobieca: Paulina Walendziak jako Belcia, Hotel ZNP, Teatr Nowy w Łodzi

Występ / rola męska: Ryfa Ri za rolę Bogusia w Kobiecie samotnej Anny Smolar, Teatr Powszechny w Warszawie. Ponieważ w minionym sezonie odnotowałem znacznie więcej wyróżniających się ról granych przez aktorki w kategorii „rola męska”, chciałbym wyróżnić aktorkę występującą w roli ośmioletniego chłopca. Spektakularna, poprowadzona w nieoczywisty sposób rola kilkuletniego chłopca, oparta na autorskiej choreografii Ryfy Ri, która pod koniec spektaklu przerywa swoje milczenie świetnie wykonanym, hip-hopowym monologiem, przypominającym najlepsze utwory Kae Tempest, co wzmacnia powody wpisania jej roli akurat do tej kategorii.

Dramaturgia: Daria Sobik, Opowieść zimowa Williama Szekspira w reż. Pameli Leończyk, Teatr Powszechny w Warszawie

Scenografia: Marcin Chlanda, Baśń dla wkur…onych, Teatr Nowy w Poznaniu. Imponująca scenografia ukazująca wnętrze ludzkiego ciała, przypominająca instalację Piotra Uklańskiego Bez tytułu (Szeroko otwarte), prezentowaną w zeszłym roku na wystawie Łzy szczęścia w warszawskiej Zachęcie.

Kostiumy: Magdalena Mucha, Alicja w Krainie Czarów. Remix, Teatr Nowy w Poznaniu

Reżyseria światła: Katarzyna Borkowska, Anioły w Warszawie, Teatr Dramatyczny w Warszawie

Choreografia: HASHIMOTOWIKSA, Wodzirej, Teatr im. J. Kochanowskiego w Opolu

Muzyka / reżyseria dźwięku: Marcin Macuk, Paprykarz szczeciński, Teatr Współczesny w Szczecinie

Książka o teatrze: Iga Dzieciuchowicz, Teatr. Rodzina patologiczna, Wydawnictwo Agora. Książka zbyt długo zapowiadana i wyczekiwana, a jednak niepozbawiona uderzającej dzisiaj aktualności; szczególnie ważna w kontekście postępującego backlashu i wypierania problemu przemocy w polskim teatrze. Epatująca zaczernionymi fragmentami, znacząca nie tylko przez to, co się w niej znalazło, ale także przez to, co i jakie postaci się w niej nie znalazły.

Nadzieja: Magda Szpecht – chociaż od jej profesjonalnego debiutu minęła już dekada, a od zajęcia się tematem wojny trzy lata, największą nadzieją pozostaje dla mnie właśnie jej działalność artystyczna i aktywistyczna. Spektakle i działania performatywne Magdy Szpecht pozwalają mi wierzyć, że sztuka może przeciwstawiać się coraz bardziej powszechnemu zobojętnieniu, ignorancji i lekceważeniu skutków rosyjskiej agresji w Ukrainie. A równocześnie, jak Będzie trzeba, to pójdę na wojnę, stawiają publiczność w sytuacji – tragicznego w swojej naturze, ale jak najbardziej realnego – wyboru, który wkrótce może dotyczyć każdego i każdej z nas.

Skandal sezonu: Działania zarządu województwa świętokrzyskiego nieuznającego wygranej Jacka Jabrzyka w konkursie na stanowisko dyrektora Teatru im. S. Żeromskiego w Kielcach oraz wszystkie konsekwencje, do których one prowadzą i mogą doprowadzić w przyszłości.

Dominik Gac („Teatr”)

Przedstawienie: Kobieta samotna, reż. Anna Smolar, Teatr Powszechny w Warszawie

Teatr: Olsztyński Teatr Lalek. Za imponującą ofensywę repertuarowo-projektową nowej dyrekcji.

Nowy tekst wystawiony na polskich scenach: Andrzej Błażewicz, Mikita Iłynczyk, Pigmalion, Teatr Polski w Poznaniu

Reżyseria: Anna Smolar, Kobieta samotna, Teatr Powszechny w Warszawie

Występ / rola kobieca: Anna Ilczuk jako Irena, Kobieta samotna, Teatr Powszechny w Warszawie

Występ / rola męska: Bartosz Bielenia jako Pies, Człowiek jaki jest, każdy widzi, Nowy Teatr w Warszawie / Teatr im. S. Żeromskiego w Kielcach

Dramaturgia: Tomasz Walesiak, Człowiek jaki jest, każdy widzi, Nowy Teatr w Warszawie / Teatr im. S. Żeromskiego w Kielcach

Scenografia: Mirek Kaczmarek, Baśń o wężowym sercu, Teatr im. S. Żeromskiego w Kielcach

Kostiumy: Marta Kodeniec, Człowiek jaki jest, każdy widzi, Nowy Teatr w Warszawie / Teatr im. S. Żeromskiego w Kielcach

Reżyseria światła: Jędrzej Jęcikowski, Anonimowi performerzy, Teatr Studio w Warszawie

Choreografia: zespół aktorski i Janusz Orlik, Amoroso, Teatr Klucz w Poznaniu

Muzyka / reżyseria dźwięku: Daniel Szwed, Kocham balet, Teatr Komuna Warszawa

Książka o teatrze: Agnieszka Berlińska, Szajna. Szajnisko. Portret zakulisowy, Teatr Studio w Warszawie

Nadzieja: Brak

Skandal sezonu: Brak powołania Jacka Jabrzyka na dyrektora Teatru im. S. Żeromskiego w Kielcach.

Anna Jazgarska („teatralny.pl”)

Przedstawienie: Kobieta samotna, reż. Anna Smolar, Teatr Powszechny w Warszawie. Znakomite przedstawienie o społecznej niesprawiedliwości i ekonomicznej przemocy, ale też o pogardzie i politowaniu, które dla niepoznaki stroimy w miękkie fatałaszki troski.

Teatr: Teatr im. S. Jaracza w Olsztynie za bardzo ciekawy repertuar i za szacunek dla potrzeb lokalnej publiczności. Za komunikację, pracę u podstaw, uczciwość.

Nowy tekst wystawiony na polskich scenach: Julia Holewińska, Anioły w Warszawie, Teatr Dramatyczny w Warszawie. Znakomita sztuka-mozaika napisana z dokumentów, ale i z równoprawnie potraktowanych powidoków, przeczuć i miejskich legend, pełna świetnych postaci, zamaszystych krajobrazów i intymnych zakątków.

Reżyseria: Wojciech Faruga, Anioły w Warszawie, Teatr Dramatyczny w Warszawie. Za rozmach i dyscyplinę w przeniesieniu na scenę wielowątkowego tekstu. To przedstawienie pełne nieoczywistej nostalgii bywa bardzo dowcipne, a ciągły i nieprzewidywalny ruch scenicznego świata i jego postaci znakomicie oddaje dynamikę kończącej się epoki.  

Występ / rola kobieca: Anna Moskal jako Matka, Wczoraj byłaś zła na zielono, Teatr Dramatyczny w Warszawie. Aktorka w roli Matki rozproszonej na funkcje, postawy i informacje zwrotne z imponującą precyzją nawiguje po „ćwiczeniach z pamięci poprzecznej”. Moskal opowiada „tajemnicę bycia nie u siebie” tak, że nie sposób się od tej opowieści oderwać.

Występ / rola męska: Grzegorz Gromek jako Mireczek, Mireczek, Teatr im. S. Jaracza w Olsztynie. Gromek w świetnym przedstawieniu w reż. Krzysztofa Popiołka stworzył postać wolną od fałszu romantyzowania czy zaśmiewania. Jego bohater to zapijaczony balast, który zagradza każde wejście, wiecznie nieuchwytny upiór z dziurą w sercu i ciężko chory człowiek jednocześnie.

Dramaturgia: Krzysztof Popiołek, Mireczek, Teatr im. S. Jaracza w Olsztynie. Popiołek wykroił z powieści Aleksandry Zbroi to, co najmniej oczywiste. Na tym niełatwym fundamencie zbudował opowieść o chorobie i (u)zdrowieniu, ale przede wszystkim o odzyskiwaniu własnego głosu i wierze we własną prawdę – nawet jeśli niekompletną, wewnętrznie sprzeczną, rozmazaną.

Scenografia: Katarzyna Borkowska, Anioły w Warszawie, Teatr Dramatyczny w Warszawie. Monumentalna, graficzna wręcz pustka, w której scenografka i reżyserka światła rozpisała wszystkie odcienie warszawskich realiów schyłku XX wieku. Efekt jest olśniewający.

Kostiumy: Anna Maria Karczmarska, Frankenstein, Teatr Współczesny w Szczecinie. Za wspaniałe kostiumy-instalacje. Miks grozy, wyczerpania i dowcipu. Nosiłabym!

Reżyseria światła: Katarzyna Borkowska, Anioły w Warszawie, Teatr Dramatyczny w Warszawie

Choreografia: Magdalena Kowala, Natalia Murawska, Joanna Woźna, Anka Zglenicka, To bitch or not to bitch, Hertz Haus. „Zabawy z powierzchnią” w wychodzącej z Szekspira, hipnotyzującej opowieści o brudzie i czystości.

Muzyka / reżyseria dźwięku: Andrzej Konieczny, Mały Książę, Nowy Teatr im. Witkacego w Słupsku. Za nostalgiczną, cukierkowo-mroczną kompozycję wzmacniającą całość scenicznego świata, a jednocześnie stanowiącą osobną opowieść.

Książka o teatrze: Katarzyna Flader-Rzeszowska, Bioteatr Agnieszki Przepiórskiej, Wydawnictwo Naukowe UKSW. Świetna rzecz o fenomenie najsłynniejszej obecnie polskiej monodramistki, jej teatralnym laboratorium i uniwersum jej scenicznej wyobraźni.

Nadzieja: Kamil Białaszek po debiucie w Teatrze Polskim w Poznaniu. Czekam z wielką niecierpliwością na jego kolejne teatralne prace, tak po prostu.

Skandal sezonu: Sprawa Teatru im. S. Żeromskiego w Kielcach.

Dariusz Kosiński („Tygodnik Powszechny”, „Performer”)

Przedstawienie: Opowieść zimowa według Szekspira w reżyserii Pameli Leończyk i scenariuszem Darii Sobik w Teatrze Powszechnym w Warszawie za spójność i oryginalność koncepcji oraz – rzecz naprawdę rzadką – głębię tego, co daje do przeżycia i myślenia.

Teatr: Teatr Śląski w Katowicach – za świadomość swojej funkcji, znajomość swojej publiczności i proponowanie różnorodnej, ale zawsze jakościowej oferty dla różnych grup widzów oraz za wysoki a równy poziom zespołu.

Nowy tekst wystawiony na polskich scenach: Jolanta Janiczak, Czuję wstyd, żyjąc w takim świecie, Teatr im. A. Fredry w Gnieznie

Reżyseria: Janusz Opryński, Wojna i pokój według Tołstoja, Teatr Śląski w Katowicach

Występ / rola kobieca: Marta Nieradkiewicz w The Wall, Teatr Dramatyczny w Warszawie

Występ / rola męska: Paweł Tomaszewski w The Wall, Teatr Dramatyczny w Warszawie

Dramaturgia: Julia Holewińska, Faust, Teatr Narodowy w Warszawie (jako rodzaj rekompensaty za wyjątkowo zgodnie bezmyślną krytykę tego przedstawienia ze strony recenzentów)

Scenografia: Justyna Łagowska, Tkocze, Teatr Śląski w Katowicach

Kostiumy: Katarzyna Borkowska, Faust, Teatr Narodowy w Warszawie

Reżyseria światła: Mirek Kaczmarek, Baśń o wężowym sercu, Teatr im. S. Żeromskiego w Kielcach

Choreografia: Ana Szopa, Susan Sontag, Teatr im. S. Jaracza w Olsztynie

Muzyka / reżyseria dźwięku: Jean-Claude Acquaviva wraz z zespołem wykonawczym, Eleusis, Teatr Pieśń Kozła i Teatr im. S.I. Witkiewicza w Zakopanem

Książka o teatrze: Natalia Jakubowa, Irena Solska. Ciężar niezwykłości, Wydawnictwo IBL, ze specjalnym wyróżnieniem dla tłumaczki Agnieszki Marszałek

Nadzieja: Ewa Platt

Skandal sezonu: Tępy upór, z jakim władze województwa świętokrzyskiego wolą zniszczyć jeden z najlepszych teatrów w Polsce, żeby tylko wyszło na ich.

Jolanta Kowalska (współpracowniczka „Teatru”)

Przedstawienie: Władysław Reymont, Ziemia obiecana, reż. Maja Kleczewska, Teatr Zagłębia w Sosnowcu

Teatr: Teatr Łaźnia Nowa w Krakowie

Nowy tekst wystawiony na polskich scenach: Radosław B. Maciąg, Tęsknię za domem, Teatr Powszechny w Radomiu

Reżyseria: Katarzyna Minkowska, Jesień, Teatr Polski w Podziemiu we Wrocławiu

Występ / rola kobieca: Agnieszka Przepiórska jako Irena K., Ocalone, Dom Spotkań z Historią w Warszawie

Występ / rola męska: Janusz Stolarski jako Człowiek zwany Sędzią, Czekając na barbarzyńców, Wrocławski Teatr Współczesny

Dramaturgia: Tomasz Śpiewak, Ulisses Jamesa Joyce’a, Teatr im. J. Słowackiego w Krakowie

Scenografia: Anna Met, Susan Sontag, Teatr im. S. Jaracza w Olsztynie

Kostiumy: Mirek Kaczmarek, Romeo i Julia, Teatr Capitol we Wrocławiu

Reżyseria światła: Krzysztof Garbaczewski, Klątwa, Teatr Dramatyczny w Wałbrzychu

Choreografia: –

Muzyka / reżyseria dźwięku: Cezary Duchnowski, Ziemia obiecana, reż. Maja Kleczewska, Teatr Zagłębia w Sosnowcu

Książka o teatrze: Beata Guczalska, Konrad Swinarski. Biografia ukryta, Wydawnictwo Literackie

Nadzieja: Szansa na odbudowanie Teatru Polskiego we Wrocławiu pod dyrekcją Michała Zadary

Skandal sezonu: –

Aneta Kyzioł („Polityka”)

Przedstawienie: Threesome/Trzy, koncepcja, chor., wykonanie Wojciech Grudziński, Nowy Teatr w Warszawie

Teatr: Teatr im. S. Żeromskiego w Kielcach. Nie tylko w ramach wsparcia w obecnej sytuacji, przede wszystkim za świetny zespół (w wyremontowanym budynku) i repertuar, w tym ostatnie premiery, z Protestem kieleckim. Do kogo należą Kielce? w reż. Jakuba Skrzywanka na czele.

Nowy tekst wystawiony na polskich scenach: Mikita Iłynczyk, 2049: Witaj, Abdo, Teatr Studio w Warszawie. Z uwagą, że political fiction Iłynczyka ma większy potencjał, niż pokazał to spektakl w reżyserii Piotra Pacześniaka, ale i ta inscenizacja ma swoje momenty chwały – jak scena hołdu ofiarom ludobójstwa na granicy, oraz świetne filmy i kostiumy.

Reżyseria: Maja Kleczewska, Tkocze, Teatr Śląski w Katowicach

Występ / rola kobieca: Agnieszka Przepiórska jako Irena K., Ocalone, Dom Spotkań z Historią w Warszawie

Występ / rola męska: Szymon Kuśmider jako sir John Falstaff, Historia Henryka IV, Teatr Polski w Warszawie

Dramaturgia: Daria Sobik, Opowieść zimowa, Teatr Powszechny w Warszawie

Scenografia: Marcel Sławiński, Katarzyna Sobańska, Pokój, Teatr im. J. Słowackiego w Krakowie. Dosłowna i męcząca, jak Polska w spektaklu i w rzeczywistości.

Kostiumy: Mateusz Jagodziński, Straszny dwór, Narodowy Stary Teatr w Krakowie

Reżyseria światła: Monika Stolarska, Jesień, Teatr Polski w Podziemiu we Wrocławiu

Choreografia: Wojciech Grudziński, Threesome/Trzy, Nowy Teatr w Warszawie

Muzyka / reżyseria dźwięku: Lina Lapelytė, Daniel Bürkner, Kosmiczny dom, TR Warszawa

Książka o teatrze: Iga Dzieciuchowicz, Teatr. Rodzina patologiczna, Wydawnictwo Agora. Także za opowieści, z których wynika, że w naszym teatrze jednak dokonuje się zmiana mentalna.

Nadzieja: Kamil Białaszek. Za odświeżającego Nowego Pana Tadeusza, tylko że rapowego z Teatru Polskiego w Poznaniu, za brawurowe, studenckie Fame MMA i za dyplomowy Skowyt w Teatrze Żydowskim w Warszawie, w którym słabości sceny na Senatorskiej wpisał w punkowy DIY spektakl / wykład / kabaret.

Skandal sezonu: Nieuznawanie przez zarząd województwa świętokrzyskiego wyniku konkursu na dyrektora Teatru im. S. Żeromskiego w Kielcach i forsowanie własnego kandydata, a następnie kandydatki. Wyrazy współczucia dla zespołu teatru, apel do Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego, żeby nie odpuszczało, a do faworytki PIS-owskich urzędników pytanie, czy naprawdę warto.

Witold Mrozek („Gazeta Wyborcza”, „Teatr”)

Przedstawienie: Chłopki duetu Piaskowski & Sulima, Teatr im. H. Modrzejewskiej w Legnicy. Dowód, że teatr polityczny w Polsce wciąż potrafi być wkurzający, zaskakujący, grający ze społecznymi resentymentami, idący wbrew utartym podziałom i wbrew krytyce. A do tego dobrze zagrany i bezczelnie dowcipny.

Teatr: Teatr im. S. Jaracza w Olsztynie – najciekawiej dziś programowane miejsce w Polsce, pod kierunkiem Pawła Dobrowolskiego, proponuje publiczności połączenie wysublimowanej formy i głęboko dojmującej perspektywy egzystencjalnej.

Nowy tekst wystawiony na polskich scenach: Jowita Mazurkiewicz, Dziewczyno, takie konfundujące, Akademia Teatralna w Warszawie – Filia w Białymstoku – błyskotliwy, dowcipny i mroczny dramat, który, co dziś rzadkie, nadąża za rzeczywistością. W centrum Mazurkiewicz stawia ekonomię uwagi, dezinformację czy polityki tożsamościowe współczesnej sieci, wszystko to ubierając w precyzyjnie napisany, rozważnie skomponowany, zaskakująco literacki tekst.

Reżyseria: Jędrzej Piaskowski, Złe wychowanie, Teatr im. S. Jaracza w Olsztynie. Gra z konwencją, wyczucie aktorów, umiejętność zaskakiwania, kreowania na przemian ujmujących i dobitnie prowokujących scenicznych sytuacji – Piaskowski robi to wszystko jak nikt inny dzisiaj.

Występ / rola kobieca: Nina Batovska w Ero i Psi, koprodukcja Teatru Publicyst w Charkowie i Teatru KTO w Krakowie. Połączenie performatywnej precyzji, wrażliwości i scenicznej samoświadomości; najwyższa pora, by również główny nurt polskiego teatru dał tej charkowskiej aktorce na etacie w Katowicach coś na miarę jej potencjału.

Występ / rola męska: Wojciech Grudziński w Threesome/Trzy, koprodukcja Belluard Bollwerk we Fryburgu i Nowego Teatru w Warszawie. Ucieleśnienie scenicznej charyzmy, obecności przemyślanej i intensywnej zarazem, niesamowita, intensywna praca ciała, wchodzącego w krytyczny dialog z dawnymi baletowymi rolami.

Dramaturgia: Milena Kuchnia, Maksymilian Nowak, Hanna Stacewicz, Barbara Wysocka, Michał Zadara, Sytuacja graniczna, CENTRALA, premiera w Muzeum Sztuki Nowoczesnej w Warszawie. W tym najodważniejszym i zarazem najlepiej udokumentowanym spektaklu o kryzysie uchodźczym Zadara z zespołem w końcu znalazł dla swoich dyskursywnych projektów z pogranicza teatru i prawa mocną dramaturgiczną formę. Szkoda tylko, że ten spektakl prawie nie jest grany.

Scenografia: Anna Met, Susan Sontag, Teatr im. S. Jaracza w Olsztynie – przedstawienie, w którym koncepcja przestrzeni jest integralnym, nieodzownym, wyraźnie współkonstytuującym sceniczny świat elementem konstrukcji dramaturgii.

Kostiumy: Marta Szypulska, Wchodzi Duch, Teatr im. S. Jaracza w Olsztynie. Nigdzie kostium nie odegrał tak wielkiej roli, jak tutaj.

Reżyseria światła: Jacqueline Sobiszewski, Threesome/Trzy, koprodukcja Belluard Bollwerk we Fryburgu i Nowego Teatru w Warszawie.

Choreografia: Ramona Nagabczyńska, Kocham balet, Teatr Komuna Warszawa. Nieoczywisty, wciągający spektakl o ambiwalencji baletowej tradycji, jej przemocowym charakterze i zarazem potencjale, który uwalnia Nagabczyńska na scenie z Aleksandrą Borys, Karoliną Kraczkowską i Izą Szostak.

Muzyka / reżyseria dźwięku: Mateusz Augustyn i Kolektyw Natura 2000, Nowy Pan Tadeusz, tylko że rapowy, Teatr Polski w Poznaniu. Dobrze, że jest płyta i będzie wersja dla Teatru Telewizji – czasem jednak rzeczy odbywają się tak, jak powinny się odbywać.

Książka o teatrze: Beata Guczalska, Konrad Swinarski. Biografia ukryta, Wydawnictwo Literackie. Pasjonująca, nieoczywista, ważna nie tylko dla historii teatru, ale i dla Śląska.

Nadzieja: Jowita Mazurkiewicz, Dziewczyno, takie konfundujące, reż. Weronika Szczawińska, Akademia Teatralna w Warszawie – Filia w Białymstoku. Wszystkie osoby na scenie: Marina Bazdyrieva, Bartłomiej Bazyluk, Maria Czok, Weronika Kozłowska, Michalina Krzemianowska, Łucja Helena Mucha, Mateusz Wyżliński i Magdalena Zubrycka dają nadzieję, że to, co trafi zaraz na polskie sceny, może być znacznie ciekawsze, niż nam się dziś wydaje i co często widzimy.

Skandal sezonu: Fakt, że najbardziej dobitny spektakl o bezprawiu i przemocy wobec uchodźców na granicy polsko-białoruskiej – Sytuacja graniczna w reż. Michała Zadary, ze świetną dramaturgią i w gwiazdorskiej obsadzie – został od premiery w listopadzie 2024 do lipca 2025 zagrany tylko raz. Mam nadzieję, że drugi pokaz nie okaże się ostatnim.

Katarzyna Niedurny („Podcast o Teatrze”)

Przedstawienie: Dom niespokojnej starości, reż. Michał Buszewicz, Teatr Współczesny w Szczecinie. Za odważne przełamywanie teatralnych schematów i tworzenie dziwnego, nieoczywistego świata, który nie boi się stawiać trudnych, osobistych pytań. Za spektakl mówiący o starości i śmierci, nie uciekając od ich złożoności. Za jedno z najbardziej poruszających zakończeń w ostatnich kilku sezonach.

Najlepszy teatr: Teatr im. S. Żeromskiego w Kielcach. Za to, że ta instytucja pokazuje, czym naprawdę jest zespół i poczucie odpowiedzialności za miejsce, w którym się pracuje. Za konsekwentne zaangażowanie i utrzymywanie wysokiej jakości artystycznej w najtrudniejszych warunkach. Ich praca to dowód na siłę wspólnoty i sens długofalowego myślenia o teatrze.

Nowy tekst wystawiony na polskich scenach: Orfeusz w TR Warszawa, scenariusz i dramaturgia: Anna Smolar, Tomasz Śpiewak; monologi i dialogi: Jacek Beler, Jan Dravnel, Mateusz Górski, Natalia Kalita, Anna Smolar, Tomasz Śpiewak, Justyna Wasilewska, Julia Wyszyńska. Orfeusz to poruszający zapis straty i momentów pożegnań. Każdej z postaci daje przestrzeń do przeżycia smutku, milczenia, gniewu i nadziei. To tekst tworzony zespołowo, z empatią i uważnością wobec kruchości, uwzględniający różne punkty widzenia.

Reżyseria: Anna Obszańska, Straszny dwór, Narodowy Stary Teatr w Krakowie – i wcześniejsze spektakle, które potwierdzają jej wyjątkowy talent oraz oryginalność tworzonych światów. Anna Obszańska wie, czego chce od teatru, i precyzyjnie dobiera środki, by to osiągnąć. Jej prace są dowodem konsekwencji artystycznej i ogromnej wyobraźni.

Występ / rola kobieca: Inga Chmurzyńska, TRZASK PRASK, TR Warszawa. Za stworzenie na scenie subtelnej, autentycznej i głęboko poruszającej obecności, która nawiązuje bezpośredni kontakt nie tylko z partnerami scenicznymi, ale i z publicznością. Chmurzyńska buduje postać niezwykłą w swojej codzienności – wyrazistą, a zarazem bliską, z którą łatwo się utożsamić. Jej gra to przykład aktorstwa opartego na uważności, poczuciu humoru i dystansu, a jednocześnie dotykającego bardzo ważnych i niejednoznacznych emocji.

Występ / rola męska: Jan Sobolewski jako Kawia Domowa, Człowiek jaki jest, każdy widzi, Nowy Teatr w Warszawie / Teatr im. S. Żeromskiego w Kielcach. Ta rola pokazuje, że teatr dla dzieci może być przestrzenią artystycznych poszukiwań, uruchamiających całą gamę nieoczywistych środków aktorskich. Jan Sobolewski wnosi w tę kreację niezwykłą precyzję, poczucie humoru, wchodząc jednocześnie na wyższy poziom złowieszczości, i w ten sposób tworzy jedną z najbardziej oryginalnych postaci sezonu.

Dramaturgia: Martyna Wawrzyniak i Patrycja Kowańska we współpracy z zespołem aktorskim, Nieustraszona miłość Eve Adams, Narodowy Stary Teatr w Krakowie. Za zebranie imponującego materiału faktograficznego i przełożenie go na subtelną, poruszającą materię teatralną. Za staranność i ogrom wykonanej pracy, dzięki której możliwe było stworzenie bardzo empatycznej opowieści. W efekcie twórczyniom udało się upamiętnić postać Eve Adams bez patosu, z wyjątkową czułością i uważnością.

Scenografia: Jan Baszak, Straszny dwór, Narodowy Stary Teatr w Krakowie. Za stworzenie scenografii, która w wyjątkowo niesprzyjającej przestrzeni teatralnej potrafiła nie tylko zbudować atmosferę, ale także wprowadzić dodatkowe warstwy znaczeń. Za przykład kreatywnego i spójnego myślenia o wizualności teatru.

Kostiumy: Mirek Kaczmarek, Paprykarz szczeciński, Teatr Współczesny w Szczecinie. Za kostiumy paprykarza szczecińskiego, które nie tylko bawią i zaskakują, ale też stają się pełnoprawnymi bohaterami sceny. Stroje w czasie spektaklu wielokrotnie odsłaniają swoje ukryte warstwy i dodatkowe dna, ujawniając ogromne poczucie humoru artysty.

Reżyseria światła: Séverine Rième, Call me Jay, Teatr Komuna Warszawa. Za odważne postawienie światła i urządzeń je wytwarzających w centrum scenicznej uwagi. Światło przestaje tu być jedynie narzędziem, a staje się pełnoprawnym elementem dramaturgii – materialnym, widzialnym i działającym. To rzadki przykład pracy ze światłem, która w tak konsekwentny sposób buduje sensy i rytm spektaklu.

Choreografia: Anna Obszańska, Straszny dwór, Narodowy Stary Teatr w Krakowie. Za choreografię, która przekazuje więcej niż słowa – odsłania ukryte w klasyce sensy i pozwala je odczytać na nowo. Ruch staje się tu organiczną częścią spektaklu, nierozerwalnie związaną z jego rytmem, atmosferą i strukturą. To choreografia, której nie da się oddzielić od reżyserii – współtworzy znaczenia i emocjonalną logikę kolejnych scen.

Muzyka / reżyseria dźwięku: Aleksandra Gryka (muzyka), muzycy grający na żywo: Arkadiusz Głogowski (puzon), Dawid Głogowski / Dominik Kaszczyszyn (trąbka), Kamil Więzowski (tuba), Kuba Fiszer (perkusja) oraz Chór Collegium Maiorum ZUT pod dyrekcją Szymona Wyrzykowskiego, Dom niespokojnej starości, Teatr Współczesny w Szczecinie. Za muzykę, która nie tylko towarzyszy spektaklowi jako subtelny komentarz, ale także wydobywa z niego nowe, poruszające jakości. Za pokazanie, że dźwięk może być nośnikiem emocji równie silnym jak słowo czy obraz. Chór Collegium Maiorum sprawia, że znany motyw muzyczny zyskuje nową aranżację i głębię afektywnego oddziaływania.

Książka o teatrze: Seria trzech publikacji pod redakcją Agaty Adamieckiej, Małgorzaty Jabłońskiej, Katarzyny Waligóry i Izabeli Zawadzkiej: Seks na scenie. Najlepsze praktyki, narzędzia i techniki koordynacji scen intymnych w teatrze; Koordynacja scen intymnych w teatrze i filmie. Skrzynka z narzędziami; Nowe wrażliwości w sztukach performatywnych, teatrze, filmie. Skrzynka z teoriami. Za książki o teatrze, które są nie tylko fascynującą i fachową lekturą, ale też realnym narzędziem zmiany. To publikacje powstałe z myślą o praktyce, wspierające środowisko i działające na rzecz bardziej uważnego, bezpiecznego i odpowiedzialnego teatru.

Nadzieja: Jest w pracy wszystkich pracowniczek i pracowników instytucji, freelancerek i freelancerów. W tych, których codzienna praca pozostaje często niewidoczna, a bez których żadna działalność artystyczna nie mogłaby zaistnieć. W ich wytrwałości, zaangażowaniu i sile do działania, mimo trudnych warunków. Za to, że nie przestają pracować na rzecz zmiany – takiej, która czyni środowisko teatralne lepszym miejscem pracy i wspólnego bycia.

Skandal sezonu: Sytuacja w Teatrze im. S. Żeromskiego w Kielcach. Za brak poszanowania wyniku konkursu i decyzji komisji, która wybrała Jacka Jabrzyka na stanowisko nowego dyrektora. Postawa zarządu województwa świętokrzyskiego podważa zaufanie do procedur konkursowych i ignoruje głos środowiska teatralnego. To niepokojący przykład politycznej ingerencji w autonomię instytucji kultury.

Magdalena Ożarowska (współpracowniczka „Teatru”)

Przedstawienie: Kobieta samotna, reż. Anna Smolar, Teatr Powszechny w Warszawie

Teatr: Teatr Telewizji

Nowy tekst wystawiony na polskich scenach: Sara Ahmed, Przewodnik feministycznej psujzabawy, Teraz Poliż

Reżyseria: Anna Smolar, Kobieta samotna, Teatr Powszechny w Warszawie

Występ / rola kobieca: Anna Ilczuk jako Irena, Kobieta samotna, Teatr Powszechny w Warszawie

Występ / rola męska: Marcin Bubółka jako syn Jakuba Szeli, W imię Jakuba S., Teatr Telewizji

Dramaturgia: Za mało widziałam, za mało danych…

Scenografia: Iza Tarasewicz, Laguna, TR Warszawa

Kostiumy: Marta Szypulska, Dziewczyno, takie konfundujące, Akademia Teatralna w Warszawie – Filia w Białymstoku

Reżyseria światła: Rafał Paradowski, Orfeusz, TR Warszawa

Choreografia: Ramona Nagabczyńska, Kocham balet, Teatr Komuna Warszawa

Muzyka / reżyseria dźwięku: Enchanted Hunters, Orfeusz, TR Warszawa

Książka o teatrze: Iga Dzieciuchowicz, Teatr. Rodzina patologiczna, Wydawnictwo Agora

Nadzieja: Zdenka Pszczołowska

Skandal sezonu: Jan Klata dyrektorem Teatru Narodowego

Anna Pajęcka („Dwutygodnik”)

Przedstawienie: Dom niespokojnej starości, reż. Michał Buszewicz, Teatr Współczesny w Szczecinie

Teatr: Teatr Współczesny w Szczecinie

Nowy tekst wystawiony na polskich scenach: Michał Kmiecik, Paprykarz szczeciński, Teatr Współczesny w Szczecinie

Reżyseria: Nie wskażę jednej sztuki, ale za całokształt w sezonie – Marcin Liber

Występ / rola kobieca: Karolina Gorzkowska jako Miep Gies, Każdego dnia jest mi żal, Opolski Teatr Lalki i Aktora

Występ / rola męska: Maciej Cymorek, Susan Sontag, Teatr im. S. Jaracza w Olsztynie

Dramaturgia: Bartosz Cwaliński, Miło cię było zobaczyć, Teatr Śląski w Katowicach

Scenografia: Agata Skwarczyńska, Protest kielecki. Do kogo należą Kielce?, Teatr im. S. Żeromskiego w Kielcach

Kostiumy: Mirek Kaczmarek, Baśń o wężowym sercu, Teatr im. S. Żeromskiego w Kielcach i Paprykarz szczeciński, Teatr Współczesny w Szczecinie

Reżyseria światła: Jacqueline Sobiszewski, Laguna, TR Warszawa

Choreografia: Paweł Sakowicz, Laguna, TR Warszawa

Muzyka / reżyseria dźwięku: Krzysztof Kaliski, Gry wstępne, Teatr Capitol we Wrocławiu

Książka o teatrze: Agata Kędzia, Trudna sztuka dorastania. Wydarzenia performatywne dla nastoletniej publiczności, Wydawnictwo Wiele Kropek

Nadzieja: Olsztyński Teatr Lalek pod dyrekcją Tomasza Kaczorowskiego

Skandal sezonu: Niepowołanie Jacka Jabrzyka na stanowisko dyrektora w Teatrze im. S. Żeromskiego w Kielcach przez zarząd województwa świętokrzyskiego

Małgorzata Piekutowa („Raptularz”)

Przedstawienie: Radosław B. Maciąg, Tęsknię za domem, reż. Radosław B. Maciąg, Teatr Powszechny w Radomiu

Teatr: Moim zdaniem żaden nie zasługuje

Nowy tekst wystawiony na polskich scenach: Radosław B. Maciąg, Tęsknię za domem, Teatr Powszechny w Radomiu

Reżyseria: Łukasz Witt-Michałowski, Czechowicz. 20 i 2 wg scenariusza Jarosława Cymermana i Marcina Wrońskiego, Teatr im. J. Osterwy w Lublinie

Występ / rola kobieca: Hanna Wojtóściszyn jako Małgorzata w Fauście Johanna Wolfganga Goethego, reż. Wojciech Faruga, Teatr Narodowy w Warszawie

Występ / rola męska: Mateusz Paluch jako Sylwek w Tęsknię za domem Radosława B. Maciąga (tekst i reż.), Teatr Powszechny w Radomiu

Dramaturgia: –

Scenografia: Nie mam faworyta

Kostiumy: Jak wyżej

Reżyseria światła: –

Choreografia: –

Muzyka / reżyseria dźwięku: –

Książka o teatrze: Beata Guczalska, Konrad Swinarski. Biografia ukryta, Wydawnictwo Literackie

Nadzieja: Po tak słabym sezonie teatru polskiego trudno o nadzieję.

Skandal sezonu: Zaproszenie na WST przedstawienia Milo Raua Medea’s Children. Nie przekonuje mnie argument, że sceny mordu w wykonaniu dzieci zostały „tylko” nagrane, i nie zgadzam się z wmówieniem, że w teatrze anything goes. Tym przedsięwzięciem powinna zająć się prokuratura.

Tomasz Plata („Teatr”)

Przedstawienie: Kobieta samotna, reż. Anna Smolar, Teatr Powszechny w Warszawie

Teatr: Teatr Telewizji

Nowy tekst wystawiony na polskich scenach: Jeden dzień z życia Abeda Salamy Nathana Thralla w tłumaczeniu Moniki Bukowskiej, Drobny szczegół Adanii Shibli w tłumaczeniu Hanny Jankowskiej, Przerzut Phila Klaya w tłumaczeniu Krzysztofa Cieślika, Nad morzem Abdulrazaka Gurnaha w tłumaczeniu Kai Gucio, Bratnia dusza autorstwa Davida Diopa w tłumaczeniu Jacka Giszczaka, Pieśń prorocza Paula Lyncha w tłumaczeniu Kai Gucio. Wszystkie teksty wykorzystane w The Wall (reż. Paweł Miśkiewicz, scenariusz i dramaturgia Joanna Bednarczyk, Teatr Dramatyczny w Warszawie). Bodaj jedyne przedstawienie w całym sezonie polskiego teatru, które próbowało powiedzieć coś o współczesności za pomocą wybitnych współczesnych tekstów.

Reżyseria: Anna Smolar, Kobieta samotna, Teatr Powszechny w Warszawie

Występ / rola kobieca: Małgorzata Kożuchowska jako Dziedziczka, W imię Jakuba S., Teatr Telewizji

Występ / rola męska: Bartosz Bielenia jako Pies, Człowiek jaki jest, każdy widzi, Nowy Teatr w Warszawie / Teatr im. S. Żeromskiego w Kielcach

Dramaturgia: Krystian Lupa, Czarodziejska góra, Jaunimo Teatras w Wilnie

Scenografia: Iza Tarasewicz, Laguna, TR Warszawa

Kostiumy: Wiktoria Walendzik, Anonimowi performerzy, Teatr Studio w Warszawie

Reżyseria światła: Krystian Lupa, Natan Berkowicz, Nikodem Marek, Czarodziejska góra, Jaunimo Teatras w Wilnie

Choreografia: Alex Baczyński-Jenkins, różne projekty

Muzyka / reżyseria dźwięku: Teoniki Rożynek, Faust, Teatr Narodowy w Warszawie

Książka o teatrze: Agnieszka Berlińska, Szajna. Szajnisko. Portret zakulisowy, Teatr Studio w Warszawie

Nadzieja: Pawilon Tańca w Warszawie. Może w końcu powstanie.

Skandal sezonu: Ogólny marazm.

Magdalena Rewerenda (współpracowniczka „CzasuKultury.pl”)

Przedstawienie: Underground Girls, reż. Jakub Skrzywanek, Teatr Ilkhom w Taszkiencie. Spektakl miał premierę w 2022 roku, ale w Polsce pokazywany był jesienią 2024 na Festiwalu Sztuki Reżyserskiej „Interpretacje” w Katowicach i pozostał dla mnie najmocniejszym przedstawieniem sezonu, w którym wyczekiwane premiery przynosiły kolejne rozczarowania.

Teatr: Teatr im. S. Jaracza w Olsztynie

Nowy tekst wystawiony na polskich scenach: Andrzej Błażewicz, Mikita Iłynczyk Pigmalion, Teatr Polski w Poznaniu

Reżyseria: Michał Buszewicz, Dom niespokojnej starości, Teatr Współczesny w Szczecinie

Występ / rola kobieca: Zhenia Doliak jako Inanna, ahat ilī. Siostra bogów, Teatr Polski w Bydgoszczy

Występ / rola męska: Grzegorz Mielczarek, Zamach na Narodowy Stary Teatr, Narodowy Stary Teatr w Krakowie

Dramaturgia: Daria Sobik, Mitologia. Nie-boginie, Teatr im. S. Jaracza w Olsztynie. Sezon należał do tej autorki – jej nazwisko regularnie powracało przy okazji ważnych premier.

Scenografia: Łukasz Błażejewski, Zmiana, Teatr Wybrzeże w Gdańsku

Kostiumy: Agata Stanula, Karolcia, reż. Lena Frankiewicz, Wrocławski Teatr Lalek

Reżyseria światła: –

Choreografia: zespół aktorski i Janusz Orlik, Amoroso, Teatr Klucz w Poznaniu

Muzyka / reżyseria dźwięku: Michał Kmiecik (tekst i piosenki) i Marcin Macuk (muzyka), Paprykarz szczeciński, Teatr Współczesny w Szczecinie

Książka o teatrze: Anna Maria Czernow, Michalina Wesołowska (red.), Status sztuki dla dzieci. Pola, rozgrywki, refleksje, Centrum Sztuki Dziecka w Poznaniu. Choć książka odnosi się do różnych dziedzin sztuki kierowanej do młodej widowni, to część poświęcona teatrowi zasługuje na uwagę – szczególnie w kontekście rosnącego statusu tekstów i spektakli dla dzieci oraz zwiększającej się ich widzialności w polskim życiu teatralnym.

Nadzieja: IV rok kierunku aktorstwo, specjalność: aktorstwo dramatyczne z warszawskiej Akademii Teatralnej, który pokazał swój potencjał (zarówno indywidualny, jak i zespołowy) w spektaklu dyplomowym Mewa w reż. Katarzyny Minkowskiej w Teatrze Collegium Nobilium w Warszawie.

Skandal sezonu: Arogancja władz samorządowych, które odmówiły podpisania umów z wyłonionymi w konkursach kandydatami na stanowiska dyrektorów w Teatrze im. S. Żeromskiego w Kielcach i jeleniogórskim Zdrojowym Teatrze Animacji w Cieplicach.

Jacek Sieradzki („Odra”)

Przedstawienie: Orfeusz, TR Warszawa (oryginalność, nieoczywistość, konsekwencja).

Teatr: Dramatyczny w Warszawie (wyraźnie na fali wznoszącej; można by też wymienić kilka firm utrzymujących równy lot).

Nowy tekst wystawiony na polskich scenach: Trylogia na smutne czasy Małgorzaty Maciejewskiej (pierwszą część, Feblik, wystawił – źle – Narodowy, trzecią, Na borg – świetnie – Nowy w Słupsku; całość ze swoim rozmachem, wynalazczością narracyjną i językową pozostaje wyzwaniem). Wymieniłbym dwie inne, równie mocne propozycje, ale krzywdząca konwencja ankiety nie pozwala.

Reżyseria: Anna Smolar (Orfeusz, patrz przedstawienia). Protestuję przeciw obowiązkowi wskazywania tylko jednego nazwiska, to po prostu fałszuje rzeczywistość. Teatry, a reżyserzy w szczególności startują w różnych gatunkach i w swoich najlepszych osiągnięciach są nieporównywalni.

Występ / rola kobieca: Paulina Walendziak ze swoim darem prawdy scenicznej i skutecznego wiązania uwagi widza w każdej kolejnej etiudzie (Hotel ZNP w łódzkim Nowym, gościnnie Gry wstępne we wrocławskim Capitolu).

Występ / rola męska: Marcin Bosak (wstrząsająca droga na dno zeszmacenia w panice przed wyrokiem HIV; Anioły w Warszawie w warszawskim Dramatycznym).

Dramaturgia: Małgorzata Maciejewska wie, czym ma być literatura w teatrze i pisząc swoje (patrz wyżej), i adaptując cudze, tudzież dramaturżąc (Hotel ZNP w łódzkim Nowym, Sceny z życia małżeńskiego w Starym).

Scenografia: Agata Duda-Gracz (Ojciec, dyplom w warszawskiej Akademii Teatralnej; plastyka konkretna i metaforyczna naraz, plus autorski tekst, plus rytm; teatr całościowy, który wyznacza precyzyjne zadania adeptom i adeptkom aktorstwa i uczy ich tego, co umieć powinni).

Kostiumy: Marta Szypulska strojami-znakami pełnymi odniesień do nieoczekiwanych klisz popkultury wspomaga najnowszy „amerykański” tekst Jolanty Janiczak, niekiedy może nawet go z lekka przykrywając (Gry wstępne, wrocławski Capitol).

Reżyseria światła: Krzysztof Garbaczewski ze swoimi wizualizacjami pomnika ofiar zbrodni, który odrywa się od ziemi, roztapia w ludzkich twarzach, fenomenalny kontrapunkt wstrząsającej opowieści o gehennie kobiet na obrzeżu Powstania Warszawskiego, poetycki oddech tam, gdzie odetchnąć nie ma czym (Ocalone, spektakl Domu Spotkań z Historią w Warszawie).

Choreografia: Magda Jędra ułożyła Marii Kierzkowskiej „indiański” taniec upokarzanej kobiety (seksualnie, etnicznie), ryzykowny w swojej, nazwijmy to, narracyjności, a przecież przejmujący i mówiący swoje może mocniej niż inne sekwencje cierpiącego na przegadanie dramatu Ishbel Szatrawskiej (Horror/Mirror, Teatr im. W. Horzycy w Toruniu).

Muzyka / reżyseria dźwięku: R.A.D.W.A.N. – sztuka znikania, koncert według pomysłu Ewy Konstancji Bułhak na 45. Przeglądzie Piosenki Aktorskiej, staranny, skupiony, z muzycznym rozmachem, wspaniały hołd dla wielkiego artysty, którego już nie ma.

Książka o teatrze: Beata Guczalska, Konrad Swinarski. Biografia ukryta, Wydawnictwo Literackie. Staranność, benedyktyńska kwerenda, zaangażowanie, mądra powściągliwość we wnioskach i ważenie słów.

Nadzieja: Mikita Iłynczyk, białoruski emigrant napisał (wraz z Andrzejem Błażewiczem) i wyreżyserował w poznańskim Polskim Pigmaliona, dystopię o naszym świecie za dziesięć lat. Są tam jadowite smagnięcia w rozmaite samozadowolenia z siebie (przykrywane deklarowaną troską o cały świat) różnych inteligenckich banieczek, lewych, prawych i centrowo-liberalnych. Nic potrzebniejszego niż takie trzeźwienie; wszelkie wady (gadulstwo, parę zakończeń) z góry do wybaczenia.

Skandal sezonu: Kretyńska afera z nepotyzmem w Narodowym (Jan Englert obsadził żonę i córkę w pożegnalnym Hamlecie), prokurowana przez chytre (nie tak durnowate przecież) żuczki od nakręcania kliknięć dla swojego portalu. Niezłych kontrkandydatur znalazłoby się jeszcze parę.

Agata Skrzypek (Akademia Teatralna im. Aleksandra Zelwerowicza w Warszawie)

Przedstawienie: Przemiana, reż. Michał Kmiecik, Wrocławski Teatr Współczesny

Teatr: Teatr Telewizji pod dyrekcją Michała Kotańskiego

Nowy tekst wystawiony na polskich scenach: Katarzyna, czyli o szkodach, jakie przynosi czytanie powieści, wg Opactwa Northanger Jane Austen, adaptacja i dramaturgia: Maria Gustowska, Teatr im. H. Modrzejewskiej w Legnicy

Reżyseria: Zdenka Pszczołowska, Willa. Die Seifenoper, Wrocławski Teatr Pantomimy

Występ / rola kobieca: Aleksandra Bernatek jako Luiza w Tkoczach, Teatr Śląski w Katowicach

Występ / rola męska: Grzegorz Artman jako Leontes, Opowieść zimowa, Teatr Powszechny w Warszawie

Dramaturgia: Mira Mańka, Przewodnik feministycznej psujzabawy, Teraz Poliż

Scenografia: Anna Oramus. Za wszystko w tym sezonie.

Kostiumy: Marta Szypulska, Call me Jay, Teatr Komuna Warszawa

Reżyseria światła: Klaudyna Schubert. Zawsze bezbłędnie.

Choreografia: Wojtek Grudziński, Threesome/Trzy, Nowy Teatr w Warszawie

Muzyka / reżyseria dźwięku: Andrzej Konieczny, Mały Książę (również w duetach z Kacprem Krupą: Wodzirej i Myrą-Idą van der Veen: Alicja w Krainie Czarów. Remix)

Książka o teatrze: Beata Guczalska, Konrad Swinarski. Biografia ukryta, Wydawnictwo Literackie

Nadzieja: Nie chcę zapeszać. Ale powiem tak: w kategorii nadzieja wyróżnienie otrzymuje Kalina Jagoda Dębska wraz z ekipą spektaklu Jeśli przecięto cię na pół z Teatru im. A. Mickiewicza w Częstochowie – za udowodnienie, że można jednak w teatrze opowiadać o polskiej wsi, awansie klasowym i upiorach bez moralnej wyższości, dydaktyzmu i pretensji. Dziękuję! Natomiast poziom nadziei zmniejsza się znacząco, gdy jedno z najważniejszych czasopism branżowych o teatrze, „Didaskalia”, nie otrzymuje dofinansowania na swoją działalność. To nie skandal, ale symptom poważnej zapaści politycznej, uderzającej w kruchy ekosystem kultury, sztuki i edukacji.

Skandal sezonu: Konkurs na stanowisko dyrektora Teatru im. S. Żeromskiego w Kielcach.

Katarzyna Tokarska-Stangret („Teatr”)

Przedstawienie: Kobieta samotna, reż. Anna Smolar, Teatr Powszechny w Warszawie

Teatr: Teatr Telewizji

Nowy tekst wystawiony na polskich scenach: Radosław B. Maciąg, Tęsknię za domem, Teatr Powszechny w Radomiu. Teatralne Takiego pięknego syna urodziłam Marcina Koszałki, tylko skomponowane i czulsze.

Reżyseria: Małgorzata Bogajewska, Wizyta starszej pani, Teatr Telewizji

Występ / rola kobieca: Anna Ilczuk jako Irena, Kobieta samotna, Teatr Powszechny w Warszawie

Występ / rola męska: brawurowy Daniel Krajewski jako Gnojek w spektaklu Widok z okna Volkera Schmidta, Teatr Lalka we współpracy z Teatrem 21

Dramaturgia: –

Scenografia: Scenografia razem z kostiumami i reżyserią świateł – wszystko Mirek Kaczmarek, Baśń o wężowym sercu, Teatr im. S. Żeromskiego w Kielcach

Kostiumy: Matylda Kotlińska, Piekło – Niebo, Teatr Narodowy w Warszawie, za humor, który trafia do nastolatków.

Reżyseria światła: Arkadiusz Kuczyński, Janusz Orlik – surrealna atmosfera osiągnięta prostymi środkami, Amoroso, Teatr Klucz

Choreografia: Obertas! Wojciech Grudziński, Threesome/Trzy

Muzyka / reżyseria dźwięku: Lina Lapelytė, Daniel Bürkner, Kosmiczny Dom w wykonaniu aktorów TR Warszawa – za przenoszące się na widownię, regulujące rezonowanie.

Książka o teatrze: Beata Guczalska, Konrad Swinarski. Biografia ukryta, Wydawnictwo Literackie

Nadzieja: Na zaprzestanie praktyki „jednego seta” – niech widzowie mają szansę obejrzeć wyprodukowane spektakle, a aktorzy w nich pograć.

Skandal sezonu: Niepowołanie Jacka Jabrzyka na dyrektora Teatru im. S. Żeromskiego w Kielcach. A była szansa na sensowne przekazanie obowiązków dyrektorskich, potrzebne zespołowi tym bardziej, że po trudnym, wieloletnim remoncie.

Katarzyna Waligóra („Podcast o Teatrze”)

Przedstawienie: Spośród premier, które widziałam, żadna nie zasługuje na to wyróżnienie

Teatr: Teatr Śląski w Katowicach – ze względu na organizację Międzynarodowego Festiwalu Teatralnego Open The Door.

Nowy tekst wystawiony na polskich scenach: Beniamin Bukowski, Wyjątko (zaprezentowany w formie czytania performatywnego).

Reżyseria: Anna Obszańska, Straszny dwór, Narodowy Stary Teatr w Krakowie, a przede wszystkim Giselle, tańcz! (krakowska premiera koprodukcji odbyła się w tym sezonie w Teatrze Łaźnia Nowa).

Występ / rola kobieca: Dagna Dywicka za piosenkę stworzoną z zespołem Nagrobki oraz za idealne odegranie urzędniczki w spektaklu Protest kielecki. Do kogo należą Kielce?, Teatr im. S. Żeromskiego w Kielcach

Występ / rola męska: Adam Stoyanow, EP, TR Warszawa

Dramaturgia: –

Scenografia: Agata Skwarczyńska, Protest kielecki. Do kogo należą Kielce?, Teatr im. S. Żeromskiego w Kielcach

Kostiumy: Wiktoria Walendzik, Anonimowi performerzy, Teatr Studio w Warszawie; Mateusz Jagodziński, Straszny dwór, Narodowy Stary Teatr w Krakowie

Reżyseria światła: Jędrzej Jęcikowski, Anonimowi performerzy, Teatr Studio w Warszawie

Choreografia: Anna Obszańska, Straszny dwór, Narodowy Stary Teatr w Krakowie

Muzyka / reżyseria dźwięku: Lubomir Grzelak, Anonimowi performerzy, Teatr Studio w Warszawie

Książka o teatrze: Martyna Wawrzyniak (red.), Dramaturgia kryzysu, Akademia Sztuk Teatralnych w Krakowie

Nadzieja: Teatr Telewizji. Mam nadzieję, że nadal będzie udostępniał w dobrej jakości ważne spektakle szerokiej publiczności.

Skandal sezonu: Sytuacja dyrektorska w Teatrze im. S. Żeromskiego w Kielcach.

Adrianna Wolińska (współpracowniczka „Teatru”)

Przedstawienie: Kobieta samotna, reż. Anna Smolar, Teatr Powszechny w Warszawie

Teatr: TR Warszawa

Nowy tekst wystawiony na polskich scenach: Mariusz Gołosz, Pieśni piekarzy polskich, Akademia Sztuk Teatralnych w Krakowie

Reżyseria: Anna Smolar, Kobieta samotna, Teatr Powszechny w Warszawie

Występ / rola kobieca: Anna Ilczuk jako Irena, Kobieta samotna, Teatr Powszechny w Warszawie

Występ / rola męska: Filip Zaręba, TRZASK PRASK, TR Warszawa

Dramaturgia: Julia Nowak, Wszyscy skończymy jak frajerzy, czyli hymn wczesnego kapitalizmu Serhija Żadana, Akademia Sztuk Teatralnych w Krakowie

Scenografia: Mirek Kaczmarek, Baśń o wężowym sercu, Teatr im. S. Żeromskiego w Kielcach

Kostiumy: Marta Kodeniec, Człowiek jaki jest, każdy widzi, Nowy Teatr w Warszawie / Teatr im. S. Żeromskiego w Kielcach

Reżyseria światła: Mirek Kaczmarek, Baśń o wężowym sercu, Teatr im. S. Żeromskiego w Kielcach

Choreografia: Krystyna Lama Szydłowska, Sceny z życia małżeńskiego, Narodowy Stary Teatr w Krakowie

Muzyka / reżyseria dźwięku: Joanna Szczęsnowicz, TRZASK PRASK, TR Warszawa

Książka o teatrze: Iga Dzieciuchowicz, Teatr. Rodzina patologiczna, Wydawnictwo Agora

Nadzieja: Julia Nowak

Skandal sezonu: Konkurs na dyrektora Teatru im. S. Żeromskiego w Kielcach

Maryla Zielińska (współpracowniczka „Didaskaliów. Gazety Teatralnej” i „Teatru”)

Przedstawienie: Najbardziej mnie ucieszył i sprawił wielką niespodziankę TRZASK PRASK Mateusza Górniaka w reż. Krzysztofa Zyguckiego, TR Warszawa. Nie znaczy to od razu, że to spektakl doskonały, ale ma polot, energię, dobre role, humor, poczułam klimat dawnych Rozmaitości.

Teatr: W tym sezonie nie potrafię wskazać.

Nowy tekst wystawiony na polskich scenach: TRZASK PRASK Mateusza Górniaka, czyli adaptacja jego Dwóch powieści ruchu, TR Warszawa.

Reżyseria: Krystian Lupa, Czarodziejska góra, Jaunimo Teatras w Wilnie; spektakl prezentowany w Warszawie na Festiwalu Lamentacje.

Występ / rola kobieca: Występ: Ryfa Ri jako Boguś, Kobieta samotna, Teatr Powszechny w Warszawie. Świetny pomysł, by właśnie ją zaprosić do tak pomyślanej roli, i jeszcze lepsze wykonanie. Przenosi spektakl w inny wymiar, jakiejś nieoczywistości. Rola kobieca: Hanna Wojtóściszyn jako Małgorzata, Faust, Teatr Narodowy w Warszawie.

Występ / rola męska: Hugo Tarres jako Hamlet, Hamlet, Teatr Narodowy w Warszawie

Dramaturgia: Luk Perceval, scenarzysta Seksu, hajsu i głodu, kroniki rodzinnej według Emila Zoli, Narodowy Stary Teatr w Krakowie

Scenografia: Krystian Lupa, Czarodziejska góra, Jaunimo Teatras w Wilnie; spektakl prezentowany w Warszawie na Festiwalu Lamentacje

Kostiumy: Agata Bartos, Klątwa, Teatr Dramatyczny w Wałbrzychu. Jej wariacje na temat dżinsu tworzą świat polskiej wsi bez rodzajowości. Dżins to materiał roboczych ubrań, ale i noszony na wybiegu, swojskość łączy się tu z wyrafinowaniem, które sporo mówi o tym świecie.

Reżyseria światła: Krystian Lupa, Czarodziejska góra, Jaunimo Teatras w Wilnie; spektakl prezentowany w Warszawie na Festiwalu Lamentacje

Choreografia: Ryfa Ri, Kobieta samotna, Teatr Powszechny w Warszawie

Muzyka / reżyseria dźwięku: Damian Sosnowski, improwizacje gitarowe w TRZASK PRASK, TR Warszawa

Książka o teatrze: Beata Guczalska, Konrad Swinarski. Biografia ukryta, Wydawnictwo Literackie

Nadzieja: Michał Badeński, student V roku Wydziału Aktorskiego Akademii Sztuk Teatralnych w Krakowie, widziałam go co prawda tylko w Retuszu w reż. Dominiki Przybyszewskiej, wg scenariusza inspirowanego książką W ciemni Susan Faludi, ale to robi nadzieję.

Skandal sezonu: Kielce! Zagrywki organizatora Teatru im. S. Żeromskiego, czyli zarządu województwa świętokrzyskiego, wobec wyłonionego w konkursie na dyrektora tej sceny Jacka Jabrzyka i knucie, by na to stanowisko wstawić swojego człowieka. Całkowite nieliczenie się z głosem zespołu, środowiska.